Tổng quan về tinh dầu tía tô
Tinh dầu tía tô là gì?
Lá tía tô sau khi thu hái về được người ta đem lá chưng cất hơi nước thì thu được tinh dầu tía tô. Bạn cần phân biệt tinh dầu tía tô với dầu hạt tía tô. Dầu hạt được chiết xuất từ hạt tía tô, có màu vàng, mùi vị giống dầu hạt lanh. Dầu hạt tía tô có thành phần hóa học, tác dụng dược lý khác với tinh dầu tía tô.
Lá tía tô chứa 0,3-1,3% lượng tinh dầu theo chất. Một số thành phần khác được xác định như limonene, linalool, caryophyllene, humulene, caryophyllene oxide, và perilla alcohol. Người ta đã xác định được 119 thành phần trong tinh dầu tía tô. Trong đó, perilla aldehyde là thành phần chính, chiếm hơn 60%. Đây là chất đặc trưng cho mùi tía tô và là chất chỉ thị chất lượng của tinh dầu. Tỉ lệ các thành phần này thay đổi tùy vào vị trí địa lý, khí hậu nơi trồng, thời gian thu hái tía tô.
Tác dụng tinh dầu tía tô
Khả năng chống oxy hóa
Tinh dầu tía tô thể hiện khả năng chống oxy hóa mạnh. Nó được chứng minh trong thí nghiệm thu dọn gốc tự do DPPH và ABTS. Cụ thể là thành phần Perillaldehyde monoterpene trong tinh dầu có khả năng này. Tinh dầu từ lá tía tô màu tím cho khả năng chống oxy hóa cao hơn và ngăn chặn hình thành LDL – cholesterol tốt hơn so với tinh dầu từ lá màu xanh.
Kháng khuẩn kháng nấm
Tinh dầu tía tô có khả năng kháng khuẩn, có thể kể đến như tụ cầu vàng, tụ cầu vàng kháng methicillin, Salmonella typhi, phế cầu, trực khuẩn lỵ Shigela, Escherichia coli, Proteus vulgaris… Nồng độ Perillaldehyde trong tinh dầu chế nhiều loại vi khuẩn trong khoảng từ 125 đến 1000 pg/mL.
Ngoài ra, tinh dầu tía tô còn có khả năng kháng nấm gây bệnh ở người. Cụ thể là Candida alibicans, M. mucedo, Aspergillus flavus, Aspergillus oryzae, Trichophyton mentagrophytes, Aspergillus niger,…
Giảm triệu chứng trầm cảm
Perillaldehyde có trong tinh dầu tía tô đã được chứng minh khả năng chống trầm cảm trên chuột. Có thể thấy, tinh dầu tía tô hứa hẹn là một phương pháp tương lai trong điều trị chứng trầm cảm.
Hỗ trợ ngăn ngừa khối u
Ở người, các tế bào đã được lập trình sẵn chương trình chết apoptosis. Nếu chương trình chết tế bào này hoạt động không chính xác thì tế bào sinh sôi, phát triển không kiểm soát. Từ đó hình thành các khối u, ung thư trong cơ thể.
Isoegomaketone trong tinh dầu lá tía tô có khả năng chống khối u. Chất này kích hoạt chết tế bào theo chương trình ở tế bào ung thư biểu mô tuyến ruột kết của con người.
Hạn chế của tinh dầu tía tô
Các sản phẩm từ tía tô đã chứng minh hiệu quả và độ an toàn. Tuy nhiên, hiện tại có rất ít nghiên cứu về độc tính của tinh dầu tía tô nên người dùng cần cẩn trọng trước khi sử dụng. Bạn không được uống tinh dầu tía tô hoặc bôi tinh dầu gần mắt. Có thể gây kích ứng, dị ứng
Tinh dầu từ lá tía tô nguyên chất có thể gây kích ứng da như: ngứa, phát ban, mề đay, đỏ da, … Nếu bạn bị dị ứng khi dùng tinh dầu tía tô, bạn nên ngừng sử dụng và đến cơ sở y tế gần nhất. Hãy pha loãng tinh dầu theo hướng dẫn trước khi dùng.
Một số người nếu dị ứng với lá tía tô, hoặc có cơ địa hen suyễn, viêm mũi dị ứng, COPD thì tinh dầu tía tô có thể làm khởi phát và nghiêm trọng bệnh. Nếu bạn cảm thấy khó thở sau khi tiếp xúc với tinh dầu, hãy ngưng tiếp xúc và đến ngay cơ sở y tế gần nhất.
Tinh dầu tía tô đem lại nhiều lợi ích khi dùng máy khuếch tán trong không khí. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai, đang cho con bú, trẻ em là nhóm đối tượng đặc biệt có thể nhạy cảm với tinh dầu. Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng.
Cách sử dụng tinh dầu tía tô
Liệu pháp hương thơm
- Máy khuếch tán là cách sử dụng phổ biến trong đời sống ngày nay. Tinh dầu theo hơi nước từ máy sẽ khuếch tán vào không khí.
- Xông hơi: pha loãng một vài giọt tinh dầu vào bát to nước ấm khoảng 80°. Dùng khăn trùm để xông hơi vùng đầu mặt, mũi họng giúp sát trùng đường hô hấp. Nên lưu ý nhiệt độ nước tránh gây bỏng đường hô hấp.
- Xông phòng: cho 2 ml tinh dầu vào nồi nước sôi. Mở hé nắp trong phòng kín. Tinh dầu sẽ theo hơi nước khuếch tán ra khắp phòng. Lưu ý không để trẻ em đến gần, tránh bỏng có thể xảy ra.1
Dầu mát xa
Pha loãng tinh dầu tía tô với các loại dầu nền như dầu olive, hạnh nhân để có loại dầu mát xa yêu thích. Loại hỗn hợp có thể mát xa toàn thân hoặc từng bộ phận của cơ thể. Điều này giúp bạn chống lão hóa da, thư giãn, giảm stress, giấc ngủ ngon hơn.Pha vào nước tắm
Bạn có thể thêm một vài giọt tinh dầu pha vào nước ấm để tắm. Tinh dầu giúp bạn thư giãn tinh thần, giảm stress sau ngày dài làm việc.
Cách làm tinh dầu tía tô tại nhà
Về nguyên liệu:
Về dụng cụ, thiết bị chưng cất:
- Nguồn nhiệt (thường là lửa trực tiếp)
- Ống thủy tinh với đường kính khoảng 10mm
- Nồi áp suất
- Bình đựng nước lạnh để làm nguội và cô đặc hơi nước đi qua đường ống
- Dụng cụ phân lập dùng để tách tinh dầu ra khỏi các chất khác
- Đoạn vòi mềm ngắn với đường kính 10mm
Các bước chuẩn bị:
- Bước 1: Bạn uốn ống dẫn vòng quanh bình làm nguội để lấy kích thước, sau đó rút bình ra.
- Bước 2: Nối ống dẫn với van nồi áp suất. Dùng đoạn vòi mềm đã chuẩn bị: nối một đầu vào van nồi áp suất, đầu còn lại nối với đầu ống dẫn.
- Bước 3: Đưa ống dẫn vào bình làm nguội Đặt một đầu ống dẫn còn lại vào dụng cụ phân lập.
- Bước 4: Đảm bảo các thiết bị đã được đặt chắc chắn.
Cách chưng cất tinh dầu Tía tô:
- Bước 1: Đổ nước vào nồi cất.
- Bước 2: Cho nguyên liệu vào nồi cất đã chứa nước.
- Bước 3: Đun nồi áp suất và hãy trông chừng trong suốt quá trình đun.
- Bước 4: Lọc tinh dầu thu đã thu được (lọc bằng vải xô hoặc vải bông khô. Đảm bảo vải lọc phải sạch sẽ để tránh ảnh hưởng đến chất lượng tinh dầu).
- Bước 5: Nhanh chóng đổ tinh dầu vào lọ, bảo quản nơi khô ráo thoáng mát và không có ánh sáng.